جمعيت جهان و ايران به‌سرعت در حال پير شدن است. پير شدن جمعيت براي هر کشوري مي‌تواند مخاطره مهمي باشد که بايد در سطوح مختلف سياست‌گذاري آن کشور مورد مداقه قرار گيرد؛ اين موضوع، با وجود اهميت آن، نه‌تنها در عرصه جهاني، بحث تازه‌اي نيست بلکه در کشور ايران نيز از سال‌ها پيش مورد بحث قرار گرفته و متون متعددي در اين زمينه منتشر شده است؛ اما دشواري موضوع، تازه از زماني آغاز مي‎‌شود که مجادله به سطوح انضمامي‌تر و تخصصي‌تر وارد مي‌شود و انتظار مي‌رود اصلاحاتي متناسب با شرايط مذکور تدوين و اجرا شود.

سالمندي جمعيت، مطابق انتظار، پيامدهاي چشمگيري نيز براي عملکرد نظام تأمين اجتماعي، به‌ويژه صندوق‎‌هاي بازنشستگي با ساختار غيراندوخته‌ به همراه دارد. از همين رو در سال‌هاي اخير چالش‌هاي آتي صندوق‌هاي بازنشستگي به موضوعي مهم در ميان کارشناسان و سياست‌گذاران بدل شده است و از خلال آن «اصلاحات نظام بازنشستگي» مورد بحث و بررسي قرار گرفته است.

بحث سالمندي و اصلاحات بازنشستگي هر دو مباحثي مهم اما تکراري هستند و مؤسسه عالي پژوهش تامين اجتماعي نيز متون متعددي را در دهه 1390 در اين زمينه منتشر کرده است؛ با توجه به انتشار متون مذکور، مخاطب حق دارد بپرسد که لزوم ترجمه و اهميت کتاب حاضر در چيست؟ چرا با وجود تکرار مباحث کارشناسي در اين زمينه، بايد اين کتاب مورد مطالعه و توجه ويژه قرار گيرد؟

آنچه ما را وامي‌دارد که کارشناسان حوزه تامين اجتماعي، دانشجويان رفاه و سياست‌گذاري اجتماعي، متخصصان و کنشگران حوزه اقتصادي کشور و سياست‌گذاران و مجريان را به مطالعه کتاب حاضر دعوت کنيم، چندجانبگي و جامعيت کتاب حاضر و توجه به بخش‌هاي مغفوله ساير متون موجود در اين زمينه است. اين کتاب به اقتصاد سياسي توجه ويژه‌اي داشته است؛ در اين کتاب اصلاحات بازنشستگي، به وجوه مالي و اقتصادي فرو کاسته نشده است و به پايداري سياسيِ تصميمات و اصلاحات تمرکز شده است. اين موضوع به معناي توجه کردن به همان شکافي است که ميان کارشناسان فني تامين اجتماعي و سياست‌مداران و سياست‌گذاران وجود داشته است و به واگرايي دغدغه اصلي هر يک از اين گروه‌ها و در نهايت مصوب و اجرايي نشدن پيشنهادهاي اصلاحي انجاميده است. اين کتاب با در نظر گرفتن ترجيحات و منافع شخصي راي‌دهندگان و نگراني انتخاباتي سياست‌مداران، ابزار تحليلي مهمي را در اختيار مخاطب قرار مي‌دهد که با تحليل صرفا فني مرسوم در حوزه تامين اجتماعي، فاصله معناداري دارد.

کتاب حاضر با تحليلي تاريخي به بررسي چالش‌ها و اصلاحات تامين اجتماعي در شش کشور توسعه‌يافته پرداخته است و با تنوع در انتخاب اين کشورها، امکان دستيابي به يک ديدگاه وسيع در مورد واکنش سياسي به سالمندي در اقتصادهاي توسعه‌يافته را فراهم کرده است: ايتاليا و اسپانيا (با رويکرد دولت رفاه مديترانه‌اي که عمدتاً بر نظام تأمين اجتماعي متمرکز است)، بريتانيا و ايالات متحده (با نظام رفاهي محدود و غيرفراگير که بخش عمومي و خصوصي به طور مشترک مسئوليت تأمين درآمد بازنشستگي را برعهده دارند) و فرانسه و آلمان (در ميانه طيف مذکور قرار دارند). تفاوت اين کشورها در وضعيت کنوني تأمين اجتماعي، سرعت فرايند سالمندي و نظام‌ها و نهادهاي سياسي آن‌ها سبب پيچيدگي و قوت تحليل مذکور شده است.

در مجموع کتاب حاضر اگرچه با محاسبات کمي و رياضياتي به خوبي اصلاحات بازنشستگي را از يک تجويز رياضياتي و فني انتزاعي خارج مي‌کند و با عناصر نهادهاي تاريخي، سياسي و جمعيت‌شناختي به آن روح مي‌بخشد؛ به نحوي که اصلاحات را نه به مثابه يک کلان روايت يکنواخت و قابل تعميم، بلکه به موضوعي تکين و متناسب با چارچوب‌هاي نهادي هر کشور تبديل مي‌کند و بدين ترتيب تفردي تاريخي براي آن قائل مي‌شود که اصلاحات را در بستر اجتماعي خاص خود تحليل و تجويز مي‌کند.

مؤسسه عالي پژوهش تامين اجتماعي اميدوار است که با انتشار اين اثر، نقطه عطفي در قالب و محتواي تجويزها و اصلاحات بازنشستگي پديد آيد که بيش از متون پيشين، در بستر نهادهاي اجتماعي کشورمان قرار داشته باشد. به نظر مي‌رسد هر نوع اصلاحات پيشنهادي نيازمند در نظر گرفتن دغدغه خدمات‌گيرندگان، سياست‌گذاران/ سياست‌مداران، نهادهاي تاريخي اقتصادي اجتماعي و سياسي و متغيرهاي جمعيت‌شناختي است. به همين اعتبار نيز دست‌يابي به اصلاحات جامع و کامل در اين زمينه نيازمند مشارکت کارشناسان و کنشگران در رشته‌هاي مختلف علوم اجتماعي، علوم اقتصادي و علوم سياسي است.