دومین وبینار از سلسله‌نشست‌های تخصصی پیرامون «تأثیرات روانی_اجتماعی کرونا» در موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی برگزار شد.

در این وبینار دکتر علی جهانی مدیرکل اجتماعی و فرهنگی سازمان تأمین اجتماعی؛دکتر شیرین احمدنیا دانشیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی و عضو هیئت مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران و دکتر علی اکبر مجدی؛ عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد سخنرانی کردند.

به گزارش روابط عمومی موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی، علی جهانی در وبینار دوم سلسله‌نشست‌های تخصصی پیرامون «تأثیرات روانی_اجتماعی کرونا» با بیان اینکه آثار اجتماعی کرونا بدون شک مشهود بوده است اظهار کرد: شیوع کرونا، ابعاد کمی و کیفی عملکرد سازمان‌های مختلف را به‌ویژه در نظام اداری و تصمیمات اتخاذ شده در بعد نیروی انسانی تحت‌الشعاع قرار داد.

وی افزود: در حوزه اقتصاد کار و تولید نیز کاملا تحت تاثیر این پدیده دیدیم و مشاهده کردیم که چگونه سازمان‌های اقتصادی از این فضا و اپیدمی متاثر شدند. نظام‌های بیمه‌ای به خصوص سازمان تامین اجتماعی نیز از این قاعده مستثنی نبود و با افزایش قابل توجه هزینه‌ها در حوزه بیمه بیکاری و تعهدات کوتاه مدت و بلندمدت و از سوی دیگر کاهش درآمدها مواجه شد.

افزایش مصارف تامین اجتماعی در پی افزایش 20 درصدی متقاضیان بیمه بیکاری با شیوع کرونا

مدیرکل اجتماعی و فرهنگی سازمان تأمین اجتماعی به چهار مقوله متاثر از کرونا در بعد اجتماعی اشاره کرد و گفت: کارکردهای بیمه‌ای، حمایتی، امدادی و رفاهی و معیشتی در سازمان های بیمه‌ای، حمایتی و رفاهی از کرونا متاثر شدند. به عنوان مثال در تامین اجتماعی که بیش از 72 درصد از اشتغال کشور را تحت پوشش دارد و جامعه بیمه شدگان اصلی و تبعی‌اش به بیش از 37 میلیون نفر می‌رسد تبعاتی را شاهد بودیم. مصارف سازمان در حوزه بیمه‌شدگان در یک بازه زمانی یک و نیم تا دوساله رشد کرد که غرامت ایام بیکاری از جمله مصادیق آن بود.

جهانی ادامه داد: مشمولان بیمه بیکاری در این ایام 15 تا 20 درصد رشد کرد و به معنای آن بود که افرادی شاغل در کارگاه‌های مختلف، به دلیل نبود بازار مناسب، رعایت پروتکل‌های بهداشتی در پی تصمیمات ستادملی کرونا شغل خود را از دست دادند. هزینه پرداخت غرامت ایام بیماری نیز افزایش یافت و در مجموع با رشد 32 درصدی در مصارف و هزینه‌های تامین اجتماعی مواجه بودیم.

افزایش 80 درصدی مراجعه بیمه‌شدگان به مراکز درمانی

میزان مراجعه بازنشستگان به 140 درصد رسید

وی با بیان اینکه در حوزه درمان، متوسط مراجعات در یک بازه زمانی شاید یک ماهه تا 80 درصد نیز افزایش یافته بود گفت: از موضوع استرس‌ها و فشارهای روحی و روانی وارد شده بر جامعه بیمه‌شدگان و مخاطبان در این ایام نیز نمی‌توان به سادگی عبور کرد. کرونا بدون شک از یک منظر گرایش به کار و فعالیت را تحت تاثیر قرار داد و به تبع آن میزان حق بیمه، کارکرد بیمه‌ای و سوابق بیمه‌ای بیمه‌شدگان تحت تاثیر قرار گرفت و از سوی دیگر تقریبا 18 نوع خدمت در ایام کرونا ارائه شد و ضریب افزایش کیفی و کمی خدمات بیش از 70 درصد رشد داشت و با مصارف و هزینه‌های قابل توجهی در این حوزه مواجه بودیم.

مدیرکل اجتماعی و فرهنگی سازمان تأمین اجتماعی ادامه داد: یکی دیگر از مقوله‌هایی که سازمان از آن متاثر شد افزایش نیاز جامعه مستمری بگیران، از کارافتادگان و بازنشستگان به درمان بهتر، مراجعات و توجهات بیشتر بود. مراجعات این گروه در بازه زمانی دوساله اخیر به مراکز درمانی، افزایش بیش از 140 درصدی داشت. مراجعات مستمری بگیران به حوزه‌های درمانی، دو برابرِ جامعه بیمه‌شدگان رشد داشته است.

رشد میزان برقراری مستمری بازماندگان

جهانی با اشاره به اینکه در این مدت با رشد میزان برقراری مستمری بازماندگان نیز مواجه شدیم اظهار کرد: متاسفانه بیمه شدگانی فوت کردند و در پی آن مستمری بازماندگان برقرار شد و نیاز به پرداخت هزینه‌های مختلف اعم از درمان، کفن و دفن و سایر غرامت‌های ایام بیماری وجود داشت. بر این اساس در بخش هزینه‌های سازمان تامین اجتماعی و مصارفش برای جامعه مستمری بگیران رشد بیش از 30 درصدی نسبت به مقاطع زمانی مشابه داشتیم.

کاهش درآمدهای سازمان تامین اجتماعی از محل دریافت حق بیمه‌ها

وی افزود: جامعه 45 میلیون نفری تحت پوشش تامین اجتماعی به صورت جدی تحت تاثیر کرونا قرار گرفتند. کرونا در حوزه درآمدها لطماتی بر اقتصاد کار و تولید وارد کرد. بنابراین با کاهش درآمدهای جدی سازمان که ناشی از حق بیمه است مواجه شدیم. قریب به 70 هزار کارگاه صنعتی و صنفی ما یعنی یک دهم مجموعه کارگاه‌های صنفی و صنعتی، از وضعیت کرونا متاثر شدند و عملا با عدم پرداخت حق بیمه و افزایش هزینه های ناشی از بیمه بیکاری مواجه شدیم.

مدیرکل اجتماعی و فرهنگی سازمان تأمین اجتماعی با بیان اینکه در حوزه نیروی انسانی، با تعدیل نیرو در کارگاه‌ها و سازمان‌ها روبه‌رو شدیم عنوان کرد: قوانین، مقررات و بسته‌های حمایتی برای سازمان‌های بیمه‌ای، اجتماعی و اقتصادی درنظر گرفته شد و سازمان‌ها باید متناسب با بسته‌های حمایتی از مخاطبان حمایت می‌کردند. در تامین اجتماعی امهال حق بیمه و برخی معافیت‌های بیمه‌ای را داشتیم که منجر به کاهش درآمدها شد. با کاهش درآمدهای ناشی از سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی نیز دست به گریبان شده و حتی کارگاه‌های صنعتی ما به ویژه در حوزه تغذیه، مواد غذایی و تولیدات خاص در این شرایط با محدودیت‌ها و مشکلاتی مواجه شدند.

جهانی تاکید کرد که در مجموع در ابعاد مختلف، آثار و تبعات کرونا را متحمل شدیم. رکود اقتصادی و تعدیل نیروی انسانی به طور جدی رخ داد. از طرفی شیوع و گستردگی استرس و نگرانی‌ها را داشتیم که هنوز هم ضرورت دارد در سال‌های بعد برای کاهش این ناراحتی‌های روحی و روانی برنامه‌ریزی کنیم تا رفتارهای اجتماعی طبیعی شود و ارتباطات انسانی و اجتماعی هم به جایگاه خودش بازگردد.

وی با اشاره به اینکه یکی از آثار کرونا، متوجه رفتار مخاطبان و کارکنان سازمان‌ها است گفت: رفتار کارکنان در سازمان‌ها تحت تاثیر قرار گرفت و برنامه‌ریزی و راهبری سازمان‌ها را تحت‌الشعاع قرار داد. نیروی انسانی در سازمان‌ها مشکلات و محدودیت‌هایی داشتند. مشتریان سازمان‌های اجتماعی، اقتصادی، صنعتی و مجموعه صنفی نیز با مسائلی مواجه شدند که تقاضا برای خرید، مصرف، میزان گرایش به آن سازمان‌ها و بهره‌گیری از خدماتشان را متاثر و هزینه‌های آنها را تحت‌الشعاع قرار داد.

مدیرکل اجتماعی و فرهنگی سازمان تأمین اجتماعی تصریح کرد که در این موقعیت تجارب کسب شده و فرصت‌های پیش آمده باعث می‌شود راهکارهایی پیدا کنیم که در هرشرایطی و حتی در صورت تشدید کرونا بتوانیم تصمیم‌سازی بهتری داشته باشیم و در نهایت به نتایجی برسیم که فرایند ارائه خدمات و روش‌های ارائه خدمات و حیات سازمانی را به نحو بهتری هدایت کند.

جهانی در خاتمه با بیان اینکه پدیده کرونا به طور جدی مصارف تامین اجتماعی را بیش از 30 درصد افزایش و منابعش را نیز بیش از 30 درصد کاهش داد گفت: کاهش منابع و افزایش مصارف، کارکردهای تامین اجتماعی و ارائه خدمات کوتاه مدت و بلند مدت را متاثر کرد و لازم است تصمیمات قوی‌تری در حوزه‌های بیمه‌ای بگیریم. باید نظام اطلاعاتی و آماری جامع‌تری ایجاد و کارفرمایان را در نظام تعاملی بهتر و قوی‌تری به سمتی هدایت کنیم که خدمات ارائه شده و وصول درآمدهای سازمان بهبود یابد. تغییر و اصلاح روش‌ها و فرایندها ضروری است. بیش از 20 کارکرد بیمه‌ای ما باید بهبود یابد. در حوزه درمانی نیز باید مدیریت حرفه‌ای‌تری داشته باشیم و شناسنامه فردی و درمانی تمام بیمه شدگان فراهم شود تا درمان هدفمند، قانونمند و موثر باشد.

سقوط 71 تا 395 میلیون نفر در جهان به ورطه فقر شدید و تبعات آن

شیرین احمدنیا عضو هیئت مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران نیز در این وبینار با بیان اینکه پیامدهای پاندمی کرونا از منظر رشته جامعه شناسی و رشته‌های دیگر مورد تامل قرار گرفته است گفت: به عنوان مثال در حوزه بهداشت و پزشکی با مواردی چون حجم انبوه و غافلگیر کننده مبتلایان به ویروس، فشار روی کادر درمان و کمبود تخت بیمارستانی، سردرگمی اولیه برای شیوه درمان، ‌نبود واکسن و غیره و اخیرا مقاومت در قبال واکسن و عدم رعایت پروتکل‌ها مواجه بودیم.

وی افزود: یا از منظر اجتماعی کرونا و پیامدهای آن فرصتی را فراهم کرد که به همگان یادآوری کنیم مسائل و مشکلات پزشکی و درمانی نیز اساسا مسائل اجتماعی و فرهنگی هستند چرا که هر بیماری در یک بستر اجتماعی و فرهنگی ایجاد، تشدید و یا تضعیف می‌شود و ویژگی‌های گروه‌های انسانی در کنار مولفه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در سیاست‌گذاری‌های مرتبط دخیل است، به همین علت است که ما شاهد تفاوت‌ها در عملکرد کشورهای مختلف در مدیریت مقابله و مدیریت تبعات بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی بحران کرونا هستیم.

دانشیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: از این حیث وضعیت سلامت مردم، بروز بیماری‌ها، گسترش آنها و چاره اندیشی و درمان نیز فقط در حیطه اختیارات وزارت بهداشت نیست و این وزارتخانه به تنهایی متولی امر نیست.

احمدنیا ادامه داد: آنچه جوامع را از نظر میزان موفقیت در پیشگیری و مقابله با بیماری و کاستن از هزینه‌های جانی، مالی، اجتماعی از یکدیگر متمایز می‌کند در کنار زیرساخت‌ها و تاسیسات کلان اجتماعی و اقتصادی عبارت از مسئولیت پذیری مقامات، سرعت عمل و پاسخگویی نهادهای مرتبط، شفافیت رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی و کیفیت و کمیت تامین خدمات بهداشتی و اقدامات نهادی است.

وی در ادامه به مهمترین پیامدهای اقتصادی و اجتماعی کرونا اشاره کرد و گفت: گسترش فقر و آسیب پذیری گروه‌های مختلف اجتماعی در سطح جهانی از جمله پیامدهای کرونا است. در یکی از گزارش‌های بین المللی پیرامون تبعات همه‌گیری به نتایج شوک و رکود اقتصادی در ارتباط با گسترش فقر به ویژه در کشورهای با درآمد متوسط و پایین اشاره شده است. برآوردها از 71 تا 395 میلیون نفری سخن گفته بود که به ورطه فقر شدید سقوط کرده‌اند. سایر افرادی که حتی کمی ممکن است از خط فقر فاصله داشته باشند نیز در معرض این خطر هستند که به زیرخط فقر سقوط کنند.

دانشیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: معیشت مردم، دسترسی‌شان به غذا و خدمات پایه به شدت تحت الشعاع اتخاد اقدامات واکنشی به اپیدمی بوده است. این امر برای برخی گروه‌های اجتماعی نظیر افراد کم
درآمد، زنان و شاغلان بخش غیررسمی شدیدتر است. همچنین درآمد گروه‌های وسیعی از مردم با شروع همه‌گیری کاهش پیدا کرده، نصف شده یا کلا مشاغل خود را از دست داده‌اند.

احمدنیا با اشاره به اینکه کرونا موجب برچسب خوردن افراد مبتلا شده است گفت: رفتار تبعیض آمیز، طرد اجتماعی، منزوی کردن اقتصادی و گاه خشونت نتیجه‌ اینگونه برچسب زنی‌هاست و در کنار آن شاهد محرومیت‌ از برخی خدمات و حمایت‌ها هستیم. همچنین افراد دارای ناتوانی یا معلولان به دلیل عدم امکان دسترسی درست به اطلاعات بهداشتی یا عدم برخورداری از حمایت یا مراقبت لازم بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار دارند و به نسبت سایرین بیشتر در معرض مشکلات از دست دادن درامد، امنیت غذایی و همچنین خشونت هستند و در نتیجه سلامت جمسانی و روانی‌شان آسیب می‌بیند.

وی کودکان را نیز در زمره گروه‌های آسیب‌پذیر در این پاندمی قرار داد و گفت: به ویژه کودکان در خانواده های اقشار فرودست که از رفتن به مدرسه نیز محروم شده اند بیشتر تحت الشعاع قرار گرفته اند. در این میان برخی در معرض ازدواج زودهنگام یا کار به قصد مشارکت در اقتصاد خانواده قرار گرفته و در نتیجه علاوه بر این مشکلات، به دلیل فقر و گرسنگی بیشتر، رشدشان نیز تحت تاثیر منفی است.

قرار گیری 86 میلیون کودک در جهان در شرایط فقر خانوار

85 میلیون دختر و پسر در جهان به علت شرایط قرنطینه در معرض «خشونت»

عضو هیئت مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران افزود: درمورد دانشجویان و جوانان برآوردها نشان می‌دهد که حدود یک میلیارد نفر از بابت بسته شدن مدارس و دانشگاه‌ها متضرر شده‌اند. همچنین بالغ بر 86 میلیون کودک در جهان در شرایط فقر خانوار قرار گرفته اند و در نتیجه احتمال داده شده که نسبت کار کودکان افزایش یافته باشد. در ارتباط با خشونت علیه کودکان نیز برآورد شده است که 85 میلیون دختر و پسر در جهان به علت شرایط قرنطینه در معرض خشونت جسمانی، جنسی و عاطفی بیشتر قرار گرفته و باز هم قرار خواهند گرفت. همچنین بسیاری از کودکان از پیشرفت تحصیلی و کسب فرصت‌های شغلی، سلامت و رفاه بازمانده‌اند.

احمدنیا به شاغلان غیررسمی نیز اشاره کرد و گفت: یک میلیارد و 600 میلیون شاغل غیررسمی در معرض از دست دادن شغل هستند و اغلب هیچ برنامه‌ حمایت اجتماعی یا بیمه‌ای در قبال این شوک اقتصادی نداشته‌اند و بسیاری از آنها به دلیل شرایط زندگی و شغلی‌شان بیشتر در معرض ابتلا به کرونا و بیمار شدن قرار گرفته‌اند. کارگران مهاجر نیز در شرایط مشابه بسیار آسیب پذیرتر هستند.

اقدامات حمایتی و جبرانی ـ اقتصادی در اولویت کاری دولتها قرار گیرد

وی در ادامه به مسائل مرتبط دیگری در حوزه پیامدهای اجتماعی کرونا نظیر تشدید خشونت علیه زنان، ازدواج زودهنگام یا ازدواج کودکان، سوگواری و عزاداری های غریبانه خانواده‌های بازماندگان اشاره و توصیه‌هایی ارائه کرد: اقدامات حمایتی و جبرانی در زمینه اقتصادی باید برای گروه‌های زنان، موسسات خرد و متوسط، افراد خوداشتغال و کسانی که روزمرد هستند و کارگران مهاجر در اولویت قرار بگیرد. تمرکز اقدامات باید بر اقشار آسیب‌پذیر باشد و از مشارکت زنان برای برنامه‌های جبرانی و سیاست‌گذاری‌ها بهره گرفته شود.

عضو هیئت مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران با بیان اینکه کشورهای دارای نظام خدمات حمایتی اجتماعی، مداخلات قوی‌تر و موثرتری داشته و به شکل بهتری به بحران پاسخ داده‌اند گفت: از آنجا که پیش بینی شده دوران مواجهه با این بحران طولانی خواهد بود لازم است هم اقدامات کوتاه‌مدت و هم برنامه‌های بلند مدت در جهت تدارک حمایت‌های اجتماعی پیش بینی شود. مقابله با بحران کرونا مستلزم افزایش همبستگی اجتماعی و سرمایه اجتماعی است.

بروز آسیب‌های روانی و اجتماعی ناشی از کرونا در جامعه

علی‌اکبر مجدی عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد نیز گفت:اپیدمی کرونا دو سال است جامعه را درگیر خود کرده و مشکلات جدی در پی داشته که از جمله آنها می‌توان به مسائل و مشکلات اجتماعی اشاره کرد.

وی افزود: نگاه درستی را به این موضوع از بعد تخصصی شاهد نبودیم. تمرکز بر حل پیامدهای اجتماعی با توجه به عمقی که پیدا کرد، به صورت جدی صورت نگرفت و نیازمند ورود گسترده‌تر نهادهای اجتماعی به این حیطه بودیم.

وی افزود: البته دانشگاه‌ها می‌توانستند بازوی علمی و پژوهشی نهادهای اجتماعی باشند. یکی از مشکلات جدی ما پیوند ضعیف نهادهای اجرایی با دانشگاه‌هاست. دانشگاه‌ها از ظرفیت‌های علمی و مطالعاتی بسیار خوبی برخوردار هستند و دغدغه حل مشکلات را دارند، اما متاسفانه استفاده چندانی از این ظرفیت نمی‌شود.

لزوم برنامه ریزی برای احیای صله رحم در دوران پسا کرونا

عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه معتقدم بسیاری مسائل و مشکلات اجتماعی به راحتی و باکمترین هزینه به واسطه پژوهش‌های واگذار شده به دانشگاه‌ها، راه‌حل یابی شده و کاهش می‌یابد گفت: پیامدهای کووید 19 ابعاد گسترده و مختلفی دارد. به عنوان مثال یکی از مصادیق شیوع کرونا بر جامعه ما، کاهش مناسبات اجتماعی است. شاید اگر فضای مجازی و ارتباطات الکترونیکی نبود، مشکل عمیق‌تر هم می‌شد. فضای مجازی عوارض منفی دارد، اما پیامد مثبتش تسهیل مناسبات و روابط اجتماعی در این شرایط بود که توانست تا حدی این کاهش مناسبات را جبران کند.

مجدی ادامه داد: با این حال لازم است برای احیای روابط و مناسبات اجتماعی و صله رحم به ویژه در دوران پساکرونا برنامه ریزی شود.

کاهش شادی؛ دیگر عارضه شیوع کرونا

وی یکی دیگر از پیامدهای کرونا را که خود علت تشدید بسیاری از ناملایمات و آسیب‌های روانی و اجتماعی شده است را کاهش شادی دانست و گفت: جامعه ما قبل از بروز کرونا بر اساس شاخص‌های اعلامی جهانی، جزو جوامع شاد نبود، اما بعد از کرونا به دلایل مختلف که یکی از آنها می‌تواند کاهش گردش و سفرها باشد، به طور جدی‌تری تحت‌الشعاع قرار گرفت.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: یکی دیگر از علل کاهش شادی این بود که ناچار شدیم جشن‌ها و مراسم شادی آفرین را به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار نکنیم و یا کمرنگ برگزار کنیم. واقعا نیازمند آن هستیم که پس از کرونا روی بهبود این موارد سرمایه‌گذاری ویژه‌ای انجام دهیم که البته نیاز به سرمایه‌گذاری دولتی ندارد و خود مردم و نهادهای مردمی به راحتی می‌توانند این حوزه را پوشش دهند.

غریبانه شدن مراسمهای ترحیم و سوگواری؛ افزایش غم در جامعه

مجدی از بین رفتن و یا کمرنگ شدن مراسم ترحیم و سوگواری را نیز در افزایش غم و کاهش شادی در جامعه دخیل دانست و گفت: از جمله اوقاتی که انسان نیاز به همدردی و حضور دیگران دارد، سوگواری در غم از دست دادن عزیزانش است. البته چاره ای هم جز این نبود و ناچار شدیم این مراسم را غریبانه برگزار کنیم. اغلب ما غم‌های فروخفته‌ای در سینه‌هایمان داریم که در مراسم ترحیم تا حدی تخلیه می‌شد، اما عدم برگزاری مراسم به ویژه برای افراد فوت شده به علت کرونا باعث باقی ماندن این غم و تشدید آن شد. به علت آنکه این مراسم کارکرد مثبتی در جهت کاهش غم داشته و اکنون تا حد زیادی از بین رفته، افزایش غم در جامعه را شاهدیم و می طلبد که صداوسیما هم و غم خود را برای ساختن برنامه‌هایی بگذارد که تا حدی این شادی و نشاط را به خانواده ها برگرداند که البته ظرافتهای خاص خودش را دارد.

وی با بیان اینکه یکی دیگر از پیامدهای کرونا که از منظر اجتماعی قابل ذکر است منازعات، اختلافات و مشاجرات خانوادگی و کشانده شدن به حوزه خشونت خانگی است گفت: بر خلاف برخی نظرات، این خشونت‌ها فقط دامن گیر زنان نشده و در حوزه خانواده گسترده است؛ یعنی شامل فرزندان و مردان نیز شده است. اینکه خشونت را یک طرفه و عاملش را مرد بدانیم چندان صحیح نیست؛ به‌ویژه در دروان کرونا که روی همه اعضای خانواده اثر گذاشته است.

احتمال شیوع «وسواس» بعد از کرونا

عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: شاید یکی از دلایل بروز اختلافات، قرنطینه و در خانه ماندن‌ها در پی تعطیلی مدارس و مشاغل و اعمال محدودیتهای اجتماعی است. وسواس بر نظارت نیز به اختلافات دامن زده است و بیش از آنکه اثرجسمانی داشته باشد، اثر روانی منفی در پی داشته است. بسیاری افراد اضطراب و استرس دارند که درگیر و مبتلا به بیماری نشوند. بنابراین با کاهش قرنطینه‌های خانگی، ورود به منزل با چالش‌ها و تنش‌هایی همراه شد. احتمالا بعد از کرونا نیز با موجی از وسواس‌ها مواجه می‌شویم که به راحتی از بین نمی‌رود و در کنار بیماری‌های استرس و افسردگی، وسواس هم در آینده شیوع بیشتری پیدا خواهد کرد.

مجدی یکی دیگر از پیامدهای کرونا در سطح خانواده را بروز اختلالات جسمانی ناشی از عدم تحرک و ورزش دانست و گفت: در حوزه اشتغال نیز به ویژه مشاغل غیررسمی و غیرثابت و مشاغل زنان سرپرست خانوار آسیب‌های جدی دیدند و باید حمایت گسترده‌تری از آنها صورت گیرد.

وی در ادامه به استفاده از ظرفیت آموزه‌های دینی برای کاهش برخی مشکلات اجتماعی ناشی از کرونا نیز اشاره کرد و گفت: کرونا مسائل و مشکلات زیادی از منظر اجتماعی ایجاد کرده که هنوز آثارش هویدا نشده و شاید چندسال آینده قابل سنجش باشد. نیازمند عزم جدی در زمینه پژوهش‌های علمی روی این موضوع هستیم که به ویژه باید از سوی دولتمردان جدی گرفته شود.