عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی ایران پیشنهاد داد به علت پیامدهای درازمدت روانی و اجتماعی همه گیری کرونا، برای «سندروم پس از کرونا» فکر و برنامه ریزی شود و اختلالات اضطرابی مورد بررسی قرار بگیرند.

به گزارش روابط عمومی موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی، دکتر علی فتحی آشتیانی، استاد دانشگاه و عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی ایران؛ در وبیناری که به همت موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی با موضوع پیامدهای روانی و اجتماعی کرونا برگزار شد؛ اظهار داشت: با همه گیری بیماری کرونا شاهد بودیم که به جوامع «شوک سلامت» وارد شد و دولتها خود را موظف دیدند که به آن بپردازند. ولی عموما فقط بعد سلامت جسمی افراد مبتلا دیده شد و بخشی از این شوک سلامت که دیده نمی شود و مثل کوه یخ، زیر آب است، مسائل روانی - اجتماعی است.

دکتر فتحی آشتیانی تاکید کرد: دولتها به این بخش از بیماری یا نمی پردازند یا توجه ها بسیار کم است، در صورتی که پیامدهای روانی و اجتماعی این بیماری بیشتر است که بعدها دیده می شود و عوارض زیادی هم دارد.

وی با اشاره به سابقه همه گیری «سارس» و «مرس»، ویروسهای هم‌خانواده کرونا، گفت: با شیوع سارس 8 هزار نفر مبتلا شدند و 774 نفر مردند؛ در 2012 کشورهای عربستان و کره جنوبی درگیر شیوع مرس شدند که پیامدهایی داشت ولی محدود بود. اما با همه گیری سوم که از وهان چین در 2019 آغاز شد؛ کل جهان درگیر شد و متاسفانه عده زیادی فوت شدند و پیامدهای زیادی هم داشت.

عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران افزود: اکثر کشورها بعد از پاندمی کرونا به دنبال رفع عوارض جسمانی بودند و متاسفانه عوارض روحی، روانی، اجتماعی و حتی اقتصادی این همه گیری کمتر مورد توجه بود.

یافته های پژوهشی انجام شده درباره پیامدهای روانی و اجتماعی کرونا

دکتر فتحی آشتیانی در ادامه سخنان خود در وبینار «بررسی پیامدهای ناخواسته روانی - اجتماعی کرونا در جامعه»، به توضیح و تشریح انجام پژوهشی پرداخت که به پیامدهای روانی - اجتماعی دوران کرونا و پس از آن اختصاص داشت و گفت: در این کار پژوهشی انجام شده در کشورمان، من و همکارانم برخی کلیدواژه های انگلیسی مرتبط با عوارض روانی - اجتماعی همه گیری کرونا را، از فوریه 2020 تا جولای 2021 از چند وب سایت پژوهشی خارجی و کلیدواژه های فارسی را از اسفند 98 تا مرداد 1400 در مقالات منتشر شده در وب سایتها و مجلات معتبر جستجو کردیم.

وی افزود: در این مطالعه، 894 مقاله درباره پیامدهای روانی - اجتماعی کرونا پیدا کردیم. کیفیت مقالات با معیاریهای علمی مورد ارزیابی قرار گرفت و برخی مقالات با معیارهای علمی و سپس مقالات تکراری حذف شدند و نهایتا به 40 مقاله به زبان فارسی و انگلیسی رسیدیم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: این 40 مقاله بررسی شدند و نتایج این پژوهش به عنوان پیامدهای روانی و اجتماعی کرونا، با ارائه رفرنسهای معتبر نشان داد که افزایش و شیوع استرس، افسردگی، اضطراب، اختلال خواب و ترس از تاثیرات کرونا بر سلامت روان افراد سالم و غیرمبتلا بوده است.

وی افزود: بر اساس این پژوهش، این موارد بر زنان باردار بیشتر بود زیرا از تاثیر بیماری بر جنینشان نگرانی داشتند، کسانی که بیماری زمینه ای داشتند بیماریها و مشکلات روانی آنها افزایش یافت؛ کادر درمان و پرستاران مشکلات روانشناختی بیشتری داشتند، زنان مشکلات بیشتری از مردان داشتند و افراد 19 تا 30 سالگی پریشانی روانی بیشتری از خود نشان دادند.

به گفته دکترآشتیانی، پژوهش انجام شده در خصوص تاثیر کرونا بر کودکان و نوجوانان نشان داده اعتیاد به اینترنت و بازیهای یارانه ای بیشتر شده، استرس و اضطراب به خاطر دور شدن از دوستان و همسالان و ایجاد محدودیتهای خانوادگی، افزایش یافته است.

وی افزود: از نتایج این مطالعه در خصوص کودکان و نوجوان می توان به این موارد اشاره کرد که تعطیلی مدارس و دانشگاهها ترس از بیماری را تشدید کرد و با تنهایی طولانی مدت خانواده ها و بچه ها، نیاز کودکان به خدمات سلامت روانی 5 برابر شده است.

دکتر فتحی آشتیانی ادامه داد: بر اساس این پژوهش، سلامت روانی و اجتماعی سالمندان آسیب بیشتری دید، زیرا خطر ابتلای آنان بعد رسانه ای بیشتر پیدا کرد و انعکاس رسانه ای آن؛ مشکلات بیشتر برای آنان به همراه داشت مانند: پریشانی روانی، اضطراب، ترس، تنهایی، روابط اجتماعی محدود و ...

وی افزود: در حقیقت، این که سالمندان بیشتر در معرض ابتلا به بیماری کرونا هستند مشکلاتشان را بیشتر کرد، زیرا ارتباطات آنان محدود شد و محدودیت روابط منجر به افزایش افسردگی شد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: این پژوهش مشخص کرد که کادر درمان هم استرس زیادی متحمل شدند. مشکلاتی مانند عدم آگاهی از وضعیت پیش آمده، کم خوابی، ترس از آلوده شدن و انتقال بیماری به خانواده، به طور مداوم شاهد مرگ بیماران بودن و ... اینها موجب افسردگی و اختلال روانی و مشکلات پس از سانحه در آنها شده است.

وی افزود: این مشکلات در پرستاران بیشتر از پزشکان و در زنان بیشتر از مردان بوده است، مخصوصا در کسانی که مشکلات روانی زمینه ای داشتند.

عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران در خصوص کرونا و بیماریهای مزمن گفت: در بیماران دارای بیماری های مزمن جسمانی و روانی، استرس مضاعف شد و وقتی تبلیغات رسانه ای در خصوص کرونا بیشتر شد این افراد استرس بیشتری را تحمل کردند.

وی همچنین درباره کرونا و ارائه خدمات سلامت روانی گفت: پژوهشها نشان داد تقاضا برای این خدمات افزایش یافت ولی در 93 درصد این خدمات نبود یا ارائه آن مختل شده بود. همینطور قشر مرفه بیشتر از این خدمات استفاده کرد و دهکهای پایین کمتر شانس دریافت این خدمات را داشتند. پس در ارائه خدمات سلامت روانی خطر نابرابری و تبعیض وجود داشت.

به گفته دکتر فتحی آشتیانی، یکی از مشکلات همه گیری کرونا و پس از آن، «انگ یا برچسب روانی» بود. وی در این خصوص گفت: پژوهشها نشان داد بیماران، ابتلای خود را مخفی می کردند تا انگ اجتماعی نخورند. کادر درمان ناقل بدون علامت شناخته می شدند و مردم از آنان فاصله می گرفتند، حتی خانواده خود آنان.

وی افزود: برخی به خودشان انگ ابتلا می زدند و به عنوان ناقل بی علامت از خانواده و محل کار فاصله می گرفتند. حتی 25 درصد از مردم ابراز کرده اند کادر درمان باید با دور ماندن از خانواده و دوستان، محدود شوند تا بیماری را منتقل نکنند.

این استاد دانشگاه با اشاره به نتایج این پژوهش در خصوص مشکلات پس از بهبودی گفت: پژوهشها نشان داد در بهبودیافتگان کرونا، سرعت حافظه ها، حافظه کوتاه مدت، توجه، سرعت پردازش و ... دچار آسیب شده بود.

وی افزود: مطالعات دیگر نشان داد حتی در افراد غیرمبتلا که هیچ علامتی هم نداشتند، خستگی، اضطراب، تنگی نفس، کاهش کیفیت خواب، تنگی نفس ناشی از اضطراب، انگ اجتماعی و ... دیده شده است.

به گفته عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران، «سوگ ابراز نشده» یکی دیگر از تبعات و عوارض همه گیر کرونا بوده است. وی در این خصوص گفت: انجام سوگواری امری لازم، طبیعی و اجتناب ناپذیر است، اما در ایام همه گیری کرونا، مراسم سوگ به خوبی انجام نمی شود و تشییع، تغسیل، تدفین، تسلیت و رفت و آمدها مختل شد.

وی افزود: وقتی سوگ ابراز نمی شود؛ این ابراز نشدن باعث پیامدهایی در ایران و جهان شده و می شود که از جمله این پیامدها می توان به افسردگی، پریشانیها روانی و اجتماعی اشاره کرد که در سالهای بعد تجربه می شود.

دکتر فتحی آشتیانی تاکید کرد: تخمین مشکلات روانی و اجتماعی کرونا فعلا ممکن نیست، چون خود بیماری تخمین پذیر نیست و اثرات طولانی مدت دارد. این موضوع نگرانی ها را بیشتر می کند.

وی در پایان سخنان خود پیشنهاد داد به علت پیامدهای درازمدت روانی و اجتماعی همه گیری کرونا، برای «سندروم پس از کرونا» فکر و برنامه ریزی شود و اختلالات اضطرابی مورد بررسی قرار بگیرند.

عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران افزود: کرونا علیرغم همه مشکلاتی که برای جوامع ایجاد کرده، فرصتی برای درس گرفتن بود تا نقاط ضعفمان را بشناسیم، بیمارستان را تجهیز کنیم، به کادر درمان بیشتر و بهتر آموزش بدهیم و بودجه های ویژه ای برای این گونه همه گیریها در نظر بگیریم تا در آینده مشکلاتمان کمتر باشد.