کتاب « ساختارهای اجتماعی اقتصاد» به ارائه نمونه‌ای زنده و روشن، از رویکرد تاریخی چند روشی برای تبیین پدیده‌های اقتصادی می‌پردازد؛ بیشتر حجم کتاب وقف ارائه تصویر تجربی متقاعدکننده‌ای از برنامهٔ ساخت‌گرایانه‌ای شده است که بوردیو به‌مثابه بدیلی برای اقتصاد ارتدوکس و همچنین رویکرد شبکه‌ای حاکم بر جامعه‌شناسی اقتصادی آمریکایی پیشنهاد می‌کند. این کتاب تحلیلی درباره تغییرات میدان مسکن در فرانسه- تبدیل مناطق مسکونی استیجاری و پُرتراکم به خانه‌های شخصی تک‌واحدی در مناطق مسکونی کم‌تراکم در دههٔ هشتاد است.

در این مطالعه تجربی مفصل و همه‌جانبه، در هر فصل جنبه متفاوتی از این پدیده بررسی شده است. بوردیو طیفی از روش‌های کمی و کیفی را به کارمی گیرد تا دگرگونی این میدان را بررسی کند، از ملاحظهٔ شکل‌گیری و تکوین سیاست‌های کلیدی مالی و برنامه‌ای که بازار اجاره و مسکن را پی‌ریزی کردند تا تغییرات ساختار صنعت ساختمان و تغییر شالوده طبقاتی مالکیت خانه، دلایل کنشگران برای خریدن خانه‌هایی که ساکن آن هستند و برداشت‌های بعدی آن‌ها درباره این تصمیمشان. مصاحبه با متصدیان فروش نشان می‌دهد که آن‌ها کاملاً می‌دانند که در اصل اعتبار می‌فروشند نه خانه. وظیفهٔ آنان هماهنگ ساختن آرزوهای خریداران با توان قرض گرفتن آن‌ها است. مصاحبه با خریداران بار اولی نمایانگر سرخوردگی و یأس آن‌ها نسبت به خانه‌هایشان و پشیمانی از هزینه‌های غیراقتصادی، منزوی شدن در حومه شهر و صرف هزینه‌های زمانی و پولی است.

بوردیو برای تبیین کنش اقتصادی به‌جای اتکا به مفهوم «عقلانیت» بافهم دقیق و تجربی برساخت تاریخی ریختار کنشگران سروکار دارد. بسیاری از نتایج تحلیل‌های بوردیو روی اقدامات دولت در بخش مسکن، به‌خصوص تأثیر مقروض شدن افراد و کاهش فاصله میان چپ و راست سیاسی دلالت‌های مهمی برای خوانندگان ایرانی خواهد داشت. اما خوانندگان این اثر باید گوش‌به‌زنگ باشند که با متن آسانی روبرو نیستند، چون خصیصهٔ سبک دشوار بوردیو این است که نهایت دقت و تمرکز را از خواننده می‌طلبد.

وجه شایان‌ذکر دیگر «ساختارهای اجتماعی» این است که بوردیو به‌شدت از سه مفهوم کلیدی‌اش، عادتواره، میدان و انواع مختلف سرمایه کمک می‌گیرد. در این اثر نه‌تنها چگونگی انجام تحلیل تجربی از چند مبحث اقتصادی را به کمک سه مفهوم کلیدی بوردیو روشن می‌کند، بلکه بهره مهمی نیز از نظریه بازار او می‌گیرد.

«ساختارهای اجتماعی اقتصاد» با فصل کوتاهی درباره «ریشه‌های رنج و عذاب خرده‌بورژواها » پایان می‌یابد. بوردیو اشاره می‌کند که خریداران اغلب چنان مشتاق داشتن یک خانه هستند که حاضرند برایش متحمل رنج نیز بشوند. ممکن است لازم شود حتی شغل اضافه‌ای بگیرند، ساعات زیادی صرف رفت‌وآمد کنند یا -چنان‌که بعدها از آن به‌شدت پشیمان می‌شوند- از مرکز به حومه شهر نقل‌مکان کنند. بوردیو اشاره می‌کند که تصمیم‌هایی از این نوع، منتج به‌گونه‌ای از رنج اجتماعی می‌شود که آن را با عنوان «رنج و عذاب خرده‌بورژواها»  نام می‌برد.

---

برچسب ها