شاخص‌های تعدیل مستمری در نظام‌های بیمه اجتماعی
پدیدة تورم و کاهش قدرت خرید، تفاوت ترکیب سبد مصرفی سالمندان با سبد خانوارهای معمولی، و لزوم تناسب درآمد و هزینة گروه هدف، ملاحظات مهم ساختن شاخصی برای تعدیل مستمری در نظام تأمین اجتماعی هستند. کشورهای مختلف از شاخص‌های مختلفی برای تعدیل مستمری‌ها استفاده می‌کنند. این گزارش به مرور روش‌های متنوع مورداستفادة کشورها برای تعدیل مستمری‌ها اختصاص دارد.
به دلیل سهولت دسترسی به اطلاعات موردنیاز در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) و همچنین، تکامل تأمین اجتماعی در برخی از این کشورها، روش‌های تعدیل مستمری در این کشورها مورد توجه قرار گرفته بوده است. نتایج این بررسی تطبیقی در جدول 1 خلاصه شده است. همان‌گونه که این جدول نشان می‌دهد، بیشتر کشورها از شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (CPI) و یا شاخص‌های ترکیبی مشتمل بر آن برای تعدیل مستمری‌ها استفاده می‌کنند. بررسی‌ها نشان داد که تنها تعداد کمی از کشورهای موردبررسی (به‌طور ویژه، ژاپن و لوکزامبورگ) از شاخصی استفاده می‌کنند که تمامی ملاحظات مربوط به شاخص‌های تعدیل مستمری (تورم، تفاوت ترکیب سبد مصرفی گروه هدف و تناسب درآمد و هزینة آنها) را مورد توجه قرار می‌دهد.
همچنین مطالعة میزان افزایش سالانة حقوق بازنشستگی ایران که بر اساس مصوبة پایان سال هیئت‌وزیران انجام می‌شود، نشان داد شیوة مورداستفادة ایران شبیه به آرژانتین (مجموعة شاخص‌ها) و اتریش (خرد جمعی) است؛ به‌طوری‌که از شاخص یا فرمول مشخصی استفاده نمی‌شود و در سال‌های مختلف به روش‌ها و شیوه‌های مختلفی عمل شده است. بااین‌حال، نظر به نتایج این تحقیق، شاخص تعدیل مستمری در ایران عمدتاً نزدیک به الگوی مبتنی بر دستمزد یا ترکیب شاخص دستمزد و قیمت بوده است.
درنهایت، باتوجه‌به تجربة سایر کشورها و با در نظر گرفتن این نکته که استفادة صرف از شاخص CPI منجر به بی‌توجهی به سایر جنبه‌های اهمیت شاخص‌های تعدیل مستمری به‌غیراز کاهش قدرت خرید ناشی از تورم می‌شود، چند توصیه برای طراحی شاخص تعدیل مستمری ارائه شد که عبارت‌اند از:
در تعیین شاخص تعدیل مستمری برای ایران نباید تنها از شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی استفاده کرد. ازسوی‌دیگر باتوجه‌به بالا بودن نرخ تورم در کشور، یکی از مؤلفه‌های مهم دخیل در محاسبة شاخص نهایی تعدیل مستمری‌ها باید شاخص CPI باشد.
افزودن شاخص دستمزد به شاخص تعدیل مستمری که برای حفظ فاصلة دستمزد شاغلین با مستمری بازنشستگان مهم است.
باتوجه‌به افزایش غیرمنطقی و بدون قاعدة حقوق و دستمزد در ایران، استفادة صرف از شاخص دستمزد در تعدیل مستمری بازنشستگی چندان مناسب به نظر نمی‌رسد. لذا بهتر است در ساخت شاخص نهایی تعدیل مستمری از رشد دستمزد واقعی، آن‌هم فقط درصورتی‌که مثبت باشد، استفاده شود.
افزودن شاخص هزینة زندگی به شاخص تعدیل جهت لحاظ مسئلة تناسب هزینه و درآمد گروه هدف که سبب می‌شود مستمری متناسب با افزایش هزینه‌های زندگی افزایش یابد تا مستمری‌بگیر توان تأمین هزینه‌های خود را داشته باشد.
تعریف شاخص تعدیل مستمری باتوجه‌به سطح‌بندی درآمد گروه هدف؛ همچون شاخص ضریب‌دار در ایتالیا.
بر اساس نکات فوق که از مرور تجربیات سایر کشورها در تعدیل مستمری بازنشستگی استخراج شده‌اند، می‌توان چند سناریو برای تعریف شاخص تعدیل مستمری بازنشستگی در ایران در نظر گرفت. لازم است هر یک از این سناریوها بر اساس داده‌های سال‌های گذشته ایران آزمون شود و پس از بررسی جنبه‌های مختلف اثرگذاری آنها (مانند اثر بر مستمری‌بگیران و اثر بر مصارف سازمان تأمین اجتماعی)، بهترین شاخص از بین سناریوها شناسایی شود.
افزودن شاخص دستمزد به شاخص تعدیل مستمری که برای حفظ فاصلة دستمزد شاغلین با مستمری بازنشستگان مهم است.
باتوجه‌به افزایش غیرمنطقی و بدون قاعدة حقوق و دستمزد در ایران، استفادة صرف از شاخص دستمزد در تعدیل مستمری بازنشستگی چندان مناسب به نظر نمی‌رسد. لذا بهتر است در ساخت شاخص نهایی تعدیل مستمری از رشد دستمزد واقعی، آن‌هم فقط درصورتی‌که مثبت باشد، استفاده شود.
افزودن شاخص هزینة زندگی به شاخص تعدیل جهت لحاظ مسئلة تناسب هزینه و درآمد گروه هدف که سبب می‌شود مستمری متناسب با افزایش هزینه‌های زندگی افزایش یابد تا مستمری‌بگیر توان تأمین هزینه‌های خود را داشته باشد.
تعریف شاخص تعدیل مستمری باتوجه‌به سطح‌بندی درآمد گروه هدف؛ همچون شاخص ضریب‌دار در ایتالیا.
بر اساس نکات فوق که از مرور تجربیات سایر کشورها در تعدیل مستمری بازنشستگی استخراج شده‌اند، می‌توان چند سناریو برای تعریف شاخص تعدیل مستمری بازنشستگی در ایران در نظر گرفت. لازم است هر یک از این سناریوها بر اساس داده‌های سال‌های گذشته ایران آزمون شود و پس از بررسی جنبه‌های مختلف اثرگذاری آنها (مانند اثر بر مستمری‌بگیران و اثر بر مصارف سازمان تأمین اجتماعی)، بهترین شاخص از بین سناریوها شناسایی شود.
برچسب ها
شاخص،تعدیل،مستمری
