سومین پیش نشست همایش « ایران 14، رفاه و تأمین اجتماعی» با هدف بررسی سیاست‌های رفاهی و تأمین اجتماعی طی قرن 14 به تحلیل گفتمان‌های رفاهی در ایران و به ویژه موانع شکل گیری و ساختاری آن پرداخت.
این نشست با حضور علی اصغر سعیدی، معصومه قاراخانی و مهدی امیدی و جمعی از علاقه مندان این حوزه در تاریخ ۳۱ فروردین ماه ۱۴۰۰ به صورت مجازی برگزار گردید.
مهدی امیدی، دبیر علمی جلسه با تعریف گفتمان های رفاهی به عنوان یک دستگاه منسجم نظری، به اندیشه های رفاهی و پیوند آن با عمل اشاره کردند. ایشان مساله را مشخص نبودن مبنای ایدئولوژی رفاهی در قوه مجریه همزمان با برآمدن دولت مدرن در ایران دانستند و توضیح دادند: مدل های رفاهی به کاررفته در حوزه های بهداشت و درمان، مسکن، آموزش، اشتغال و فقرزدایی روشن نیست و استراتژی آنها مشخص نمی باشد.
ایشان موضوع مورد بحث در این نشست را بررسی این مساله دانستند که در دوره های حیات تاریخی ایران مدرن، چارچوب های گفتمانی حوزه رفاه چه بودند و چگونه عمل کردند.
در پاسخ به این سوال، علی اصغر سعیدی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به انواع حقوق از منظر مارشال (مدنی ، سیاسی ، اجتماعی ) توضیح دادند که گفتمانی در حوزه حقوق اجتماعی در ایران شکل نگرفته و مساله روشنفکران جامعه ما حقوق اجتماعی نیست. ایشان موقعیت حاضر را موقعیتی همراه با فقدان گفتمان روشنفکری دانستند.
سعیدی با بررسی مفهوم «موقعیت بی گفتمانی» بر اساس نظرات میشل فوکو در کتاب «نظم گفتار» توضیح دادند که فقدان گفتمان باعث شده که سخن، سخنران را در برگیرد و با نظم پرمخاطره گفتار روبرو می کند زیرا تعاریف (در اینجا تعاریف رفاه) مشخص نیست. در حقیقت روشنفکران چیزی را در دستور کار ندارند. برخلاف جوامع پیشرفته که اهمیت برخی مسائل روشن می باشد و گفتمان رفاهی ریشه های عمیقی دارد . ایشان تصریح کردند که این امر (وجود گفتمان های رفاهی) به حکمرانی مربوط می شود و شرایط نظریه پردازی در را ممکن می‌سازد.
ایشان واکسن کرونا را به عنوان مثال مطرح کردند: با وجود مساله بودن بعضی مباحث مانند واکسن، بحثی پیرامون آن شکل نمی گیرد که آیا کالای خصوصی است یا عمومی، درصورتی که در کشورهای غربی این مسائل حل شده است.
سعیدی اشاره کردند که در ایران بنیادها ساختار اقتصاد را شکل می دهند ولی در این باره شفاف نیستند زیرا گفتمانی حول آن شکل نگرفته است. مفاهیمی مانند کمک های پسماندی و عدالت توزیعی مفاهیمی هستند که می بایست توسط این بنیاد ها به آنها پرداخته شود.
ایشان عدم پرداختن به فلسفه مفاهیمی مانند «انصاف» در گفتمان روشنفکری ایران را دلیلی بر عدم امکان ورود به این مباحث به صورت یک گفتمان دانستند. بدین صورت که «انصاف» یک مفهوم فلسفی است و باید از طریق یک گفتمان دنبال شود.
بسیاری از مسائل شرایط موجود ایران به دلیل فقدان یک گفتمان به هم ریخته و قابل برنامه ریزی نمی باشد. این مساله می تواند از ورود پزشکی از حل مسائل اجتماعی تا دسترسی افراد معلول به سایت های گردشگری را شامل شود.
سعیدی در ادامه توضیح دادند که با گذشت دو قرن از عصر روشنگری انتظار می رود که بتوانیم بر ریسک های خارجی مانند بلایای طبیعی فائق شویم ولی امروزه شاهد هستیم که این امر صورت نگرفته است. به نظر می رسد دلیل آن فقدان گفتمان در حوزه مسائل اساسی کشور باشد.
در انتها ایشان بر اساس بحث مارشال از حقوق، بازخوانی ای ارائه دادند که روشنفکران ایرانی در تمامی حوزه ها آزادی را بر عدالت مقدم می دانند. از طرفی تقدم عمل بر نظر، سیاستمدارها و برنامه ریزان را تا حدی سردرگم کرده است که می توان گفت: تاخر نظر نسیت به عمل، از انفعال روشنفکران است تا سیاستمداران.
سخنران دیگر این جلسه، معصومه قاراخانی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه به بحث گفتمان رفاه و چگونگی تبدیل آن حضور و ظهور سیاست های اجتماعی در ایران پرداختند.
ایشان گفتمان رفاهی را در جوامع توسعه یافته، رابطه ای بین دولت و جامعه مدنی برشمردند که این رابطه در اموری مانند حقوق شهروندی تجلی پیدا می کند. به زعم قاراخانی نظام قانونی در ارتباط بین دولت و جامعه مدنی محوریت دارد و این نظام قانونی مجموعه ای از تکالیف را برای دولت و شهروندان و مجموعه ای از حقوق را برای اینها مشخص می کند و همین نظام قانونی است که مسیر رفع نیازها را نشان می دهد و اساسا چارچوب دولت، جامعه مدنی، حقوق شهروندی و …. بر بنیاد یک درک مشخصی از انسان بنا شده است.
قاراخانی در ادامه با اشاره به اینکه ما در ایران درک مشخصی از انسان نداریم تاکید کردند که به اندازه کافی و بایسته به این مساله انسانی توجه نشده و چارچوب قانونی، تکالیف و حقوق را مشخص نکرده است.
ایشان روند جهانی شدن را عاملی مهم برای برجسته شدن این مساله دانستند چنانچه ما نتوانستیم با بسیاری از سیاست های اجتماعی در سطح جهان همراه باشیم اگرچه استثنائاتی هم داشتیم .